شباهت امام صادق (ع) وامام زمان عج

تحلیل گران و مورخان تاریخ دوران ولایت امام صادق علیه سلام را نقطه عطفی در تاریخ تشیع می دانند که اوضاع و شرایط سیاسی به علت دگرگونی هایی که داشت بستری مناسب برای بیان و تببین معارف تشیع و اسلام ناب محمدی از منبع اصلی حکمت فراهم کرد؛ تا اصول اعتقادی و فقه شیعه به صورت گسترده از لسان مبارک امام صادق علیه سلام بیان شود تا آنجا که تاثیر وجود مبارک ایشان علیه سلام در مذهب تشیع بر همگان روشن است و فقه شیعه به نام «فقه جعفری» معروف شده است.

هرچند که در طول ادوار تاریخ اوضاع و شرایط سیاسی همواره بر شیعیان سخت و طاقت فرسا بوده است تا آنجا که گاه حکام و غاصبان خلافت آنچنان بر محبان اهل بیت سخت می گرفتند که شیعه بودن جرم محسوب می شد و مسلمانان به خاطر دوست داشتن و ولایت امیرالمؤمنین مورد تعقیب و شکنجه قرار می گرفتند و گاه جان خود را از دست می دادند.

بر همگان روشن و بدیهی است که به علت اختلاف بنی امیه و بنی عباس فرصت مناسب تری برای استفاده مردم از محضر اهل بیت فراهم شده بود و مردم در مسائل شرعی و حتی روزمره خود می توانستند از محضر امام صادق علیه سلام کسب فیض کنند؛ تا آنجا که با مطالعه مقالات و تحلیل های انجام شده پیرامون دوران امامت، امام صادق علیه سلام بیشتر شاهد آن هستیم که تحلیل گران و مورخین بیشتر از کلاس های درس و شاگردان بی شمار آن حضرت سخن می گویند و به رونق علمی آن دوران توجه دارند؛ اما نکته قابل تامل آن است که با نگاه به تاریخ زندگانی امام صادق علیه سلام و رفتار جامعه مسلمین شاهد آن هستیم که برخی با توجه به شرایط و بستری که برای استفاده و کسب فیض از محضر امام علیه سلام فراهم است یا به امام صادق علیه سلام رجوع نمی کنند و یا اصلا حضرت را نمی شناسند و یا خود را در برابر ایشان صاحب نظر فرض کرده و به اختراع مذاهب ساختگی دست می زنند.

هرچند که دوران امام صادق علیه سلام برای شیعیان عصری طلایی بود و افرادی که فرصت شناس بودن در پرورش خود و طی مدارج عرفانی بسیار از آن حضرت استفاده کردند، اما با مطالعه تاریخ دوران امام صادق علیه سلام متوجه وجود افرادی می‌شویم که مورد عنایت و مهربانی حضرت قرار می گرفتند، اما از توجه به امام زمان خویش غافل بودند تا آنجا که ولی نعمت خود را نمی شناختند.

ابن شهر آشوب از ابوجعفر خثعمى نقل کرده که گفت: «حضرت امام جعفر صادق علیه السّلام همیانى زر به من داد و فرمود: این را بده به فلان مرد هاشمى و مگو کدام کس داده. راوى گفت: آن مال را چون به آن مرد دادم گفت: خدا جزاى خیر دهد به آن که این مال را براى من فرستاده که همیشه براى من می فرستد و من به آن زندگانى میکنم و لکن جعفر صادق علیه السّلام یک درهم براى من نمیدهد با آن که مال بسیار دارد.»(1)

برخی از محبین و شیعیان نعمت وجود امام را در کنار خود از یاد می‌برند؛ بدان معنا که نه تنها برای کسب معرفت به آن بزرگواران مراجعه نمی‌کنند، بلکه در خلال زندگی روزمره فراموش می‌کنند که ائمه واسطه فیض خداوند هستند و هر نعمتی که به ما می‌رسد به سبب و برکت وجودی آنان است و باید در مشکلات و گرفتاری های خود به امام زمان (عج) مراجعه کنند.

داود رقى میگوید: نزد امام صادق- علیه السّلام- بودم که به من فرمود:«چرا رنگت تغییر کرده است؟»
گفتم: بدهى زیاد آن را این گونه کرده است. و قصد کرده ‏ام که از راه دریا به «سند» بروم و برادرم فلانى را بیاورم.
حضرت فرمود: «اگر خواستى برو».
گفتم: وحشت دریا و تلاطم آن مانع من میشود.
حضرت فرمود: «اى داود! کسى که تو را در خشکى حفظ میکند، در دریا نیز نگهدار تو میباشد. اى داود! اگر اسم و روح من نبود، رودخانه‏ ها جارى نمیشدند و میوه‏ ها نمی‏رسیدند و درختان سبز نمیگشتند.»(2)

یکی از شئون امام آن است که به واسطه برکت وجودی آنان خداوند رحمت خود را بر مردم می‌گستراند حتی نازل شدن باران و میوه دادن درخت ها به سبب وجود امام زمان (عج) است؛ اما وجود دائمی این نعمت سبب شده است تا ما نسبت به آن بی تفاوت باشیم؛ همان گونه که برخی افراد در دوران امام صادق علیه سلام نسبت به وجود آن حضرت بی توجه و غفلت زده بودند.

امام علی علیه سلام می فرماید: «خداوند به وسیله ما سختی زمانه را بر طرف می‌سازد و باران را به سبب ما فرو می فرستد.» متاسفانه محبین در مشکلات و گرفتاری های خود اعم از مالی و غیر مالی به صاحب الزمان (عج) مراجعه نمی کنند و راه حل مشکلات خود را در دست آن بزرگوارن جستجو نمی کنند.

به بیان دیگر هر خیری که از سوی خداوند به بشر می رسد به واسطه اهل بیت است. چنانچه در دعای عدیله می‌خوانیم: «بیمنه رزق الوری» و «و بوجوده ثبتت الارض و السماء»(3) با این حال برخی از محبین فراموش می کنند که اهل بیت واسطه فیض هستند و هرچه را که دارند از وجود امام زمان (عج) است.

مظلومیت امام صادق علیه سلام و امام زمان (عج) تنها در مباحث علمی و سیاسی نیست. بعضی می‌پندارند که مظلومیت ائمه بدان معنا است که خلافت به وسیله غاصبان از آن بزرگوارن گرفته شده است؛ برخی دیگر مهجوریت و مظلومیت امام را در مباحث علمی می دانند بدان معنا که مردم مرجعیت علمی امام را در همه مسائل اعم از دینی و غیر دینی به رسمیت نمی شناسند و به آن حضرات رجوع نمی‌کنند؛ اما واقعیت دردناک‌تر آن است که محبین فراموش می‌کنند که برای مشکلات و حوائج خود به سمت امام حرکت کنند و به ایشان رجوع کنند.

امام زمان(عج) سبب اتصال بین زمین و آسمان است چنان که در دعای ندبه می خوانیم:«این السبب المتصل بین الارض و السماء»(4) یعنی کجاست سبب اتصال زمین به آسمان؟ و اگر تقدیر بر این باشد که مشکلی از ما برطرف شود یا خیری به ما برسد حتما باید به سبب امام زمان(عج) باشد.

سالروز ولادت ائمه فرصتی مناسب است تا به فرزندان خود بیاموزیم که باید در کوچکترین مشکلات و گرفتاری های خود به درب خانه اهل بیت پناه ببرند و از آن‌ها یاری بخواهند؛ هرچند که شهادت و ولادت های اهل بیت فرصتی مناسب برای بازشناسی عقاید سیاسی اعتقادی شیعه است، اما نباید فراموش کرد که با شناساندن و یادآوری نعمت‌های امام حیّ حضرت بقیه الله الاعظم باید سعی در شناساندن این بعد و شأن از امامت را نیز به فرزندان خود داشته باشیم تا محبت اهل بیت در دل های فرزندان شیعه هر روز ریشه دار تر شود و در مشکلات و گرفتاری های خود حیران نشوند.

…………………………………………………….

پی‌نوشت‌ها:
1. منتهى الآمال، شیخ عباس قمى ج‏2 1349

2. جلوه ‏هاى اعجاز معصومین علیهم السلام ص : 447
3. مفاتیح الجنان شیخ عباس قمی دعای عدیله
4. مفاتیح الجنان شیخ عباس قمی دعای ندبه