درمان تنبلی در عبادت

امام سجاد(ع) در سومین درخواست خویش در فراز یازدهم از دعای مکارم الاخلاق خطاب به خداوند متعال می‌فرمایند «وَلاتَبْتَلِیَنّی بِالْکَسَلِ عَنْ عِبادَتِکَ»؛‌ از آن جهت که تنبلی و کسالت از پدیده‌های شوم بشر بوده و مانع پیشرفت انسان می‌شود، حضرت زین العابدین(ع) از خداوند متعال می‌خواهند تا ایشان را مبتلا به سستی و تنبلی در عبادت نکند.

تنبلی بدان معناست که انسان با وجود توان انجام فعلی که وسائل آن نیز فراهم بوده و مانعی هم در راه نیست، اما تلاش و کوششی نکرده و از انجام آن سر باز زند؛ جوان دانشجویی که وسائل و شرایط تحصیل برایش فراهم باشد ودرس نخواند تنبل و به تعبیر عرب کسل است.

یکی از علل تنبلی به ویژه تنبلی در تحصیل، نبودن انگیزه کافی است؛ و علت بی انگیزه بودن، عدم آگاهی به پیشرفت و نتایج مطلوب آن است.دومین علت تنبلی یأس و نومیدی سبب تنبلی در کار می‌شود؛ انسان تنبل از رسیدن به هدفی زود ناامید شده و تلاش برای کسب علم را رها می‌کند در صورتی که برای رسیدن به موفقیت باید با جبران اشتباه به تلاش خود ادامه دهد.سومین عامل تنبلی بی توجه بودن به از دست دادن فرصت‌هاست، فرد تنبل نمی‌داند که فرصت همیشه در دسترس نبوده و از دست می‌رود؛‌ وی می‌پندارد همیشه فرصت برای رسیدن به هدف وجود دارد و همین امر سبب تنبلی در او می‌شود.تنبلی در فرد و جامعه آفت بزرگی است،هر زمان انگیزه، امید و توجه به استفاده از فرصت باهم جمع شوند، سستی و تنبلی از میان خواهد رفت.

کشورهایی مانند آلمان و ژاپن که در جنگ جهانی دوم ویران شدند، مردمانی سخت کوش داشتند که توانستند از آن کشور ویران شده، کشوری بهتر از سابق بسازند؛ برخی از آلمانی‌ها از این‌که دشمن کارخانه‌هایشان را نابود کرد، سپاسگذاری کردند چراکه سبب ترقی و پیشرفت ایشان شد.

فرد و جمع، هر دو باید تنبلی و کسالت را بیرون انداخته و سخت کوش باشند چراکه اگر جامعه‌ای سخت کوش باشد، همواره می‌تواند در برابر حوادث تاریخ  بایستد.امام سجاد(ع) از خداوند می‌خواهد تا مبتلا به تنبلی در عبادت نشود،بعضی افراد نسبت به نماز تنبل‌اند؛ آنان آگاه نیستند که اگر نماز را در اول وقت و با حضور قلب بخوانند، چه روحیه و توانی یافته و با نورانیت و صفایی دو چندان، انسانی مصمم در انجام کارها خواهند شد، همچنان که بزرگان دین قبل از انجام کارهای مهم، نخست نماز می‌خواندند تا در آن امر موفق شوند.در روایتی آمده که حضرت امیر مؤمنان علی(ع) می‌فرمایند: «ان الاشیاء لما ازدوجت، ازدوج الکسل و العجز فنتجا بینهما الفقر ؛ در روز نخست که اشیاء با هم ازدواج کردند، تنبلی و ناتوانی با یکدیگر ازدواج کرده و فرزندی که از آنان به‌دست آمد، فقر و تنگدستی بود؛ کسانی هستند که نه منابع زیرزمینی دارند و نه از نزولات آسمانی زیاد استفاده می‌کنند اما از زندگی آبرومندی برخوردارند.در روایتی دیگر امام صادق(ع) می‌فرمایند: «لا تستعن بکسلان و تستشر عاجزا ؛ هرگز از افراد تنبل برای خود معاون انتخاب نکن و از مشورت با افراد ضعیف و تنبل  نیز بپرهیز»، مشورت امر مهمی است اما باید با افراد سخت کوش و قوی الاراده مشورت کرد. باید مراقب تنبلی که پدیده شوم زندگی و مایه عقب ماندگی است، باشیم، حضرت امیر مؤمنان علی(ع) در روایتی می‌فرمایند: «آفه النجح الکسل؛ آفت پیروزی تنبلی است»، آدم‌های تنبل در زندگی فردی و مسائل اقتصادی، اجتماعی و عبادی به جایی نرسیده و پیروز نخواهند شد.

منبع: برداشت شده از سخنان آیت الله مکارم شیرازی