معجزه ای به نام خوش قولی

یکی از فضیلت های اخلاقی که در جامعه اسلامی به فراموشی سپرده شده وفای به عهد است ما این مبحث  را با خاطره ای ازحجت الاسلام قرائتی شروع میکنیم:

“در منزل مهمان داشتم، به آنان وعده داده بودم ساعت 6 خودم را می رسانم، ولی به دلیل مشکلات راه ساعت شش و نیم رسیدم. مهمان پرسید: «چرا دیر آمدی؟» گفتم: «در راه چنین و چنان شد.» گفت: «سوالی دارم». گفتم: «بفرمایید.» گفت: «اگر شما با مقام معظم رهبری ساعت شش ملاقات داشتی چه می کردی؟»

گفتم: «سر دقیقه می رسیدم.» گفت: «پس پیداست تو به من اهمیت نداده ای، تو به من ظلم کرده ای. من و امام زمان (ع) از نظر حقوق اجتماعی مساوی هستیم، قول، قول است.» شرمنده شده و معذرت خواهی کردم.”

منبع: نشریه «سنگر باقیمانده»، ویژه اردوی راهیان نور 91 دانشگاه شهید مدنی آذربایجان، شماره هفتم

سعدي مي فرمايد: هر کس که درست قول و پیمان باشد او را      چه غم از شحنه و سلطان باشد

رواج بد قولي در خانواده يا جامعه يكي از معضلاتي است كه دامنگير ما انسان ها شده است مثلا قول مي دهيم ديگر كار ي را انجام ندهيم . قول مي دهيم از فردا سر ساعت به جايي برويم . اين ها جملاتي است كه هريك ازما ممكن است در روز چند باربگوييم يا بشنويم . شايد در طول شبانه روز قول هاي زيادي از زبان ما جاري مي شود بدون آن كه قبل از وعده و وعيد و قول دادن تمام جوانب آن را بسنجيم ويا از كسي مبلغي پول قرض مي كنيم و قول مي دهيم كه سر وعده اداي دين بكنيم و پول طرف را برگردانيم ويا بعضي از مسئولان قول هاي زيادي به مردم مي دهند اما زمان عمل كه مي رسد گويي آن ها را فراموش مي كنند. واين هميشه براي من سوال است چرا برخي به قول هاي كه مي دهند پاي بند به گفته ها و وعده هاي خود نيستند نمي دانم چه عذري هست.

به فرموده ي سعدي: کنونت که چشم است اشکی ببار    زبان در دهان است عذری بیار

شايد فراموشي، ازدحام كار، داشتن فعاليت هاي مختلف و تعاملات اجتماعي گسترده موجب بد قولي شود ويا ضعف اعتقادي نسبت به اين امر ويا عمدي باشد و يا نا تواني فرد به هر حال هر چه باشد كتابي آسماني ما قران كريم وپيامبر اكرم صلی الله علیه و آله و سلم سخت آن را نهي فرموده است:

مِنَ الْمُؤْمِنينَ رِجالٌ صَدَقُوا ما عاهَدُوا اللَّهَ عَلَيْهِ فَمِنْهُمْ مَنْ قَضى‏ نَحْبَهُ وَ مِنْهُمْ مَنْ يَنْتَظِرُ وَ ما بَدَّلُوا تَبْديلاً» احزاب/23

از مومنين مرداني هستند که صادقانه به آنچه با خدا عهد کرده بودند وفا کردند.

پس بد قولي در دوستي موجب قطع ارتباط با دوستان و عامل كينه و دشمني مي شود و در امور كاري نيز اعتماد نداشتن همكاران و مسئولان و اعتراض آن ها را در پي دارداگر بد قولي در جامعه گسترش يابد بي نظمي و هرج و مرج افزايش مي يابد و به تبع آن موجب از بين رفتن تعادل اجتماعي و سياسي و از هم گسيختگي خواهد شدهمان طور كه وفاي به عهد عامل تداوم دوستي ها و تعامل اجتماعي بين افراد است بد قولي بر خلاف آن موجب از هم گسيختگي تعامل اجتماعي، بي نظمي و در مراحل بالاتر موجب به خطر افتادن سلامت جامعه مي شود .

قال الامام علي - عليه السلام - : اِنْ عَقَدْتَ بَيْنَک وَ بَيْنَ عَدُوٍّ لَک عُقْدَةً فَحُطْ عَهْدَک بِالْوَفاءِ. فَاِنَّهُ لَيْسَ مِنْ فَرائِضِ اللهِ شَيْءٌ النّاسُ اَشَدُّ عَلَيْهِ اِجْتِماعاً مَعَ تَفَرُّقِ اَهْوائِهِمْ وَ تَشَتُّتِ آرائِهِمْ مِنْ تَعْظيمِ الْوَفاءِ بِالْعُهُودِ. «نهج البلاغه، نامه 53»

امام علي - عليه السلام - (خطاب به مالک اشتر) فرمود: اي مالک! هر گاه ميان خود ودشمنت عهد و پيماني بستي به آن وفادار باش. چرا که هيچ چيز از واجبات خدا همانند وفاي به عهد نيست که مردم با تمامي اختلاف خواسته ها و پراکندگي انديشه هايشان بر آن اتّفاق نظر داشته باشند و نزدشان بزرگ باشد.

قول دادن بايد در حد توان فرد باشد همچنين افراد بايد كمتر قول دهند نداشتن وفاي به عهد در پيمان با خدا از گناهان بزرگ است و در قرآن كسي كه به عهد خود با خدا عمل نكند به عنوان منافق معرفي شده است. براساس قرآن و آموزه هاي ائمه معصوم ( ع ) يكي از شرايط ايمان ، خوش قولي و تخطي از آن نيز در حكم بي ايماني است.

 به فرمايش حضرت علي- علیه سلام- اذا نقضوا العهد سلط الله علیهم هدوهم «بحارالانوار/ج١٠٠/ص45»

هرگاه مردم پيمان شكني كنند خداوند دشمنان را بر آنان مسلط مي كند.

قالَ رَسُولُ اللهِ - صلّي الله عليه و آله - : اَرْبَعٌ مَنْ کنَّ فيهِ فَهُوَ مُنافِقٌ وَ اِنْ کانَتْ فيهِ واحِدَةٌ مِنْهُنَّ کانَتْ فيهِ خَصْلَةٌ مِنَ النِّفاقِ حَتّي يَدَعَها: مَنْ اِذا حَدَّثَ کذِبَ وَ اِذا وَعَدَ اَخْلَفَ وَ اِذا عاهَدَ غَدِرَ وَ اِذا خاصَمَ فَجَرَ. «الخصال، ج 1، ص 254»

رسول خدا - صلي الله عليه و آله - فرمود: چهار خصلت است كه اگر در كسي باشد، منافق است و اگر يکي از آنها در او باشد، صفتي از نفاق در دل او جاي دارد، تا اينکه آن يک خصلت را هم ترک گويد: 1 -کسي که هر گاه سخن گويد، دروغ بگويد. 2 - هر گاه وعده دهد، از آن تخلّف نمايد. 3 - هر گاه (در قبال کاري) متعهّد گردد، نيرنگ کند. 4 - و کسي که هر گاه با ديگري درافتد، ناسزا گويد.

عن الامام ابي جعفر - عليه السلام - قال: اَرْبَعَةٌ اَسْرَعُ شَيْءٍ عُقُوبَةً: … رَجُلٌ عاهَدْتَهُ عَلي اَمْرٍ فَمِنْ اَمْرِک الْوَفاءُ لَهُ وَ مِنْ اَمْرِهِ الْغَدْرُ بِک … امام باقر - عليه السلام - فرمود: چهار عمل است که اگر كسي مرتکب آنها شود، به زودي جزاي آن را خواهد يافت: (يكي از آن اعمال اين است كه) شخصي که با او بر کاري پيمان بسته اي و تو به عهد خود وفا کني و ليکن او در برابر، با تو نيرنگ نمايد.«بحار الأنوار، ج 75، ص 93

نظامي مي فرمايد:

در قول چنان کن استواری    کایمن شوداز تو زینهاری

بر عهد کس اعتماد منمای     تا در دل خود نیابیش جای

بدقولي چه درامور كوچك و چه بزرگ موجب مي شود تا اعتماد از جامعه سلب شود و مردم نتوانند به سخنان و قول و قرارهاي ديگري اعتماد كنند. اين گونه است كه سوءظن و بدگماني در جامعه تقويت مي شود و هر كسي نسبت به قول و قرارهاي ديگري به ديده شك و ترديد مي نگرد.

خدايا به ما هم توفيق بده با پيمانهايي که با تو و شهدا و علما و تو و مردم داريم پيمان شکني نكنيم.